Geçmişten bugüne insanlar, korku duygularını pompalayan durumları genelde açıklamakta zorluk çekerler ve ona farklı anlamlar yüklerler. Halk arasında genellikle karabasan olarak bilinen özel durum, tam anlamıyla buna örnek olarak gösterilebilir. Bilimsel adı uyku felci olan karabasanın esasen teknik anlamda son derece makul bir açıklaması vardır. Bu tip mantıklı açıklamalar, insanın ruhsal korkularını yıkma noktasında önemli bir rol oynar. Uyku felci adından da anlaşılacağı üzere insanı uyku esnasında yakalar.
Bu durumu yaşayanlar büyük ölçüde ellerinin ayaklarının taş kesildiğini, hareket edemediklerini, üzerlerinde büyük bir baskı hissettiklerini ifade ederler. Bağırıp çağırsanız da böyle anlarda garip bir şekilde sesinizin çıkmadığını düşünürsünüz. Rüya ile gerçek arasında gidip geldiğinizi hissedersiniz. Pek çok kişinin hayatında en az bir defa deneyimlediği uyku felci, son derece sık görülen bir semptomdur.
Uyanmadan önce ya da uyanır uyanmaz olarak bilinen dönemde iskelet kaslarının bölgesel felç durumunda olması, bu durumun temel nedenidir. Kimi zaman buna ne yazık ki bazı halüsinasyonlar eşlik eder.
Uyku Felci Esnasında Vücutta Neler Olur?
Uyku felcinin esasen son derece faydalı bir sistem olduğu kabul edilir. Buna rağmen uyku felcinin fizyolojine dair bilinenler sınırlı. Uyku esnasında vücudumuz REM ve NREM adı verilen döngülerden geçmektedir. Vücudun görece rahatladığı ve bağışıklık sisteminin ya da dokuların yenilendiği faz NREM aşamasıdır. Uyku Felci durumu, REM ve uyanık olma hali arasındaki dönemde oluşur. Yani kişi henüz REM bitmeden uyanmış olur. Bu esnada da etrafının farkına varır. Yatakta yatmış olduğunu anlasa da o an kas sistemi felçlidir. Bu nedenle hareket etmekte zorluk çeker. Bu esnada görülen halüsinasyonların en önemli sebebi, rüya epizotlarının uyanıkken dahi devam edebilmesidir.
Uyku Felcinin Ortaya Çıkma Sebebi
Uyku felcinin nedenlerine dair pek çok teoriden söz edilebilir. Özellikle narkolepsiden rahatsızlığı olan kişilerde bu durum daha fazla ortaya çıkabilmektedir. Kimi araştırmalarda insanların yaşamları boyunca birkaç defa bu deneyimi yaşadığı gerçeğini gösteriyor.
Genelde düzensiz uyku biçimi, az uyuma durumu, şekerleme yapma, aşırı stresli olma, ani çevresel değişiklikler, lüsid rüya görme, yapay uyku yardımcıları alma ve açlık, uyku felcinde önemli nedenler arasında yer alır. Bacak krampları ve sırtüstü yatmak da uyku felcini tetikleyen öğeler arasında sıralanabilir.
Çocukluk ya da ergenlik dönemlerinde aslında uyku felci vakaları çok daha sık görülüyor. Yoğun çalışma, fazla alkol ya da kafein gibi nedenlerden dolayı da ortaya çıkma potansiyeli olan uyku felci, kadın ve erkeklerde hemen hemen eşit düzeyde görülür.
Karabasan İçin Ne Gibi Tedbirler Alınabilir?
Karabasan ya da bir başka ifadeyle uyku felcine dair farklı inançlar, pek çok kültürde kendine yer bulur. Peki uyku felcini önlemek adına ne gibi tedbirler alınabilir? Her şeyden önce herhangi bir bulgu ya da hastalık uyku felcine doğrudan eşlik etmez. Aynı zamanda uyku felci tedavi gerektiren bir durum olarak görülmez.
Bilinçli ve doğru bir uyku planlaması yapmak, uyku felcinin engellenmesinde önemli bir paya sahiptir. Stresin ön planda olduğu zamanlarda pek çok gevşeme egzersizine başvurulabilir. Eğer uyku felci normalden fazla bir şekilde gerçekleşiyorsa, gün içinde aşırı düzeyde uyku halinin olması gibi hallerde ise mutlak suretle uyku hastalıkları polikliniğe başvurmanız gerekir. Uyku düzenine dair belli bir tedavi planlaması uygulanacaktır. Bu durum uyku felci ile karşılaşma olasılığınızı ciddi anlamda düşürecektir. Bilindiği üzere İbn-i Sina dahi “Kanun” adlı kitabında bu rahatsızlığa değinmiştir.
Karabasan genelde 15-20 saniye civarında devam eder ve kişi o anlarda kendini ölüyor gibi düşünür. Daha sonra çevrenizdeki birinin size dokunması neticesinde ya da kendiliğinden karabasan hali son bulur. Karabasana sıkça maruz kalan kişiler, nörolojik muayeneden geçebilirler. Çünkü çok sık biçimde uyku felci geçiren kişilerde ciddi rahatsızlıkların olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca kadınlarda doğumdan sonraki dönemlerde de bu durum sıkça görülür.
Karabasandan kesinlikle korkmamak gerekir. Bu durum vücudumuzla alakalı biyolojik bir olgudur. Uyku pozisyonunuzu değiştirerek, uyku saatlerinizi kontrol altına alarak, stresten uzaklaşarak uyku felcinden kurtulabilirsiniz. Tüm bunlara rağmen hala bu durumu yaşamaya devam ediyorsanız bir doktora görünmenizde fayda vardır.
Karabasanın Belirtileri Nelerdir?
Karabasan ya da bir başka deyişle uyku felcinin en bariz belirtisi geçici olan iskelet kası tutulmasıdır. Kişi tam uykuya dalmak üzereyken ya da tam uyanacakken bir anda hareketsiz kalıyorsa ya da konuşamayacak durumdaysa söz konusu vaka ile karşılaşıyor demektir. Karabasan beraberinde bazı sanrıları da getirebilir. Bu tip sanrılar işitsel ya da görsel düzeyde olabilir.
Bu anlarda kalp atışlarınız hızlanabilir. Uyandığınızda eğer size bir yakınınız bu yaşananlardan bahsetmediği sürece yaşadığınız olayı hatırlamanız pek mümkün olmayacaktır. Yine de belirtiler ve sonuçlar elbette kişiden kişiye göre değişebilir. Böyle bir olayla karşılaştığınızda korkmayın ve asla paniğe kapılmayın.